Descartes'ta Üstün Varlık

Düşünüyorum öyleyse varım.

Var olan akıldır, ruhtur; beden değil.

Bu akılda daha üstün olan varlıklara dair düşünceler olduğu için, ve biz böyle üstün varlık olmadığımız için (çünkü kusurlu, hatalı, kandırılabilir ve ölümlü varlıklarız) bu düşünceler bize (zihnimize, aklımıza, ruhumuza) ancak daha yüce olan bu üstün varlık tarafından sokulmuş olabilir. Böylece bir üstün varlığı kanıtlamış oluruz.

Özetle bunu diyor Descartes Yöntem Üzerine Konuşma ve Felsefenin İlkelerinde.

Burada eleştireceğim bir nokta var.

1) Öncelikle 'düşünüyorum öyleyse varım' önermesini doğru kabul edelim ve ruhun/zihnin varlığını kabul edelim.

2) Zihnimizdeki kusursuz ve üstün varlık düşüncesini direkt bu kusursuz ve üstün varlığa bağlamakta Descartes. Peki bu şart mı?

Hiç bedeni olmayan ya da bu dünyanın olgu ve olaylarına maruz kalmamış bir zihin bulsaydık eğer bunu ona sorup onda üstün varlık düşüncesinin olup olmadığının cevabını alıp bir sonuca varabilirdik. Ancak böyle bir varlık yoktur. Olsa dahi onunla iletişim kuramazdık çünkü bu dünyaya maruz kalmadan dilimizi öğrenemezdi. Öğrenirse de bu sefer deneyim devreye girerdi ve onu etkilemiş olurduk. Tarihte böyle varlıklar (yani bebekken ilgisiz bırakılan, düzgün deneyimler yaşatılmayan) tam tersine zihni gelişmişten çok gelişmemişe benzemektedir.

Neyse...

Öbür türlü düşünürsek;

Bir insan ile iletişime geçip onun zihninde bir üstün varlık düşüncesinin olup olmadığını ve varsa bunun kaynağını öğrenmeye çalıştığımızı düşünelim. Bu bilginin varlığını 'ortak dil ve deneyimlerimiz' yoluyla kurulmuş iletişim ile tespit edebiliriz ancak. Yani bu bile 'deneyime' dayalı - zihne/akla değil.

Ama bunu problem etmeyip bu üstün varlık düşüncesinin kaynağına yönelelim...Bu kaynak sorgulandığında bu üstün varlığın hiç bir deneyimsiz ve nedensiz, saltık olarak zihnin derinliklerinde her şeyin en başında olduğunu ve bulunduğunu nasıl anlarız, anlayabilir miyiz? Yani bu düşüncenin oraya bizzat o üstün varlık tarafından konulduğunu nasıl anlarız, nasıl ispatlarız? 

Bunun bir yolu konuşarak, doğru soruları sorarak çözüme ulaşmaya çalışmak olabilir, ancak konuşan birinin zihni içine doğduğu toplumun kabul ve kuralları ile (hiç değilse biraz da olsa) yoğurulmuş demektir ve oynanmış bir zihinde o toplumun ortak dilini ve kültürünü (socially constructed yani) konuşarak bulduğumuz şeylerin gerçek kaynağından emin olamayız. 

Eğer ki bir cihazımız olsaydı ve üstün varlık düşüncesine karşılık gelen nöronlar ya da beyin bölgelerinin tespiti mümkün olsaydı ve bunların diğerlerinden bağımsız veya daha önce oluştuğunu ve aktive olduğunu ölçümleriyle ispatlayabilseydi belki o zaman bundan emin olabilirdik. Aksi taktirde sadece üstün varlık düşüncesinin zihnimizde bulunuyor olması onun oraya o üstün varlık tarafından konulduğunun kanıtı olamaz ve üstün varlığı da kanıtlamaz.